Prof.dr. René Medema heeft in zijn functies als directeur Wetenschapsbeleid, hoogleraar, en voorzitter Raad van Bestuur NKI-AVL in de media enkele stevige uitspraken gedaan over de aanpak van roken:
"Ons doel is kanker de wereld uit te helpen, tabak en roken als veruit de grootste te voorkomen oorzaak moet we daarom ook de wereld uit helpen".
Fotografie: André Jagt (AVL/NKI)
Op 27 januari 2022, door corona wat later dan oorspronkelijk gepland, hebben we als dank voor zijn inzet de Rookvrij Prijs aan René Medema uitgereikt. Hieronder een samenvatting van het gesprek dat wij met hem hadden. We waren nieuwsgierig naar zijn persoonlijke en professionele relatie met roken, en zijn visie en aanpak op dat gebied:
In mijn jeugd en opvoeding was roken al een gegeven. Mijn ouders rookten wat in die tijd redelijk normaal was, ook thuis en in de auto met kinderen achterin. Zelf heb ik ook gerookt op de middelbare school al was ik meer een gelegenheidsroker. Tijdens mijn studie scheikunde in Leiden ben ik daarmee gestopt. Het voelde steeds meer alsof de sigaret de baas was en ik werd mij ervan bewust dat het ongezond was. Ik had meerdere pogingen nodig om te stoppen.
Later op mijn werk ben ik pas gaan inzien dat de verslavingsgevoeligheid voor ieder mens anders is, met name ook door de samenwerking met longarts Wanda de Kanter. Ik voel mij erg betrokken bij dit onderwerp en vind het een groot onrecht dat de tabaksindustrie zo misleidend bezig is. Door de verslaving te presenteren als een vrijheid en eigen keuze van de roker is het verslavingsprobleem in de politiek beperkt zichtbaar en daardoor onthoud je de rokers de juiste begeleiding en behandeling.
Gelukkig is er afgelopen jaren veel veranderd en zien steeds meer mensen deze misstanden. Wat mij ergert is dat ondanks het reclameverbod voor tabak er nog steeds veel sluikreclame zit in films en series op bijvoorbeeld Netflix. Dagelijks zie je stoere knappe helden roken en wordt het gepresenteerd als een rustgevende gezelligheid, succes en een stoere vrijheid. Met name jongeren zijn daar erg gevoelig voor.
We hebben de politiek hard nodig om roken te denormaliseren en paal en perk te stellen aan de misleiding door de tabaksindustrie. Ik was erg blij met staatssecretaris Paul Blokhuis die daar actief en betrokken in heeft gehandeld. Hij heeft zijn best gedaan om een goed Nationaal Preventieakkoord neer te zetten.
Ik vind dat maatschappelijke organisaties daar best harder aan mogen trekken met een stevig statement. Stichting Wakker Dier bijvoorbeeld is met de plofkipactie een goed voorbeeld dat dat heel effectief kan zijn.
In mijn werk ben ik ook steeds meer gaan inzien dat we niet enkel een ziekenhuis zijn, een medisch centrum, maar ook een maatschappelijke organisatie die mag roepen als we tegen misstanden aanlopen. Daarom steunen we als ziekenhuis ook de rechtszaak tegen de sjoemelsigaret. Het verbaast mij overigens een beetje dat de overheid dit wel ziet maar er weinig aan doet. Het ligt zo voor de hand om in een wet een maximum te stellen aan de verslavende en giftige stoffen in tabak.
Positief vind ik wel dat door ons statement vele andere organisaties zich ook uitspreken en de rechtszaak steunen. Eigenlijk hadden we dat veel eerder moeten doen, onze missie is kanker de wereld uit dus ook roken de wereld uit. Maar misschien was daar destijds het momentum nog niet voor en kwam dat pas door het Nationaal Preventieakkoord.
In de reguliere contacten tussen overheid en ziekenhuizen is preventie nog steeds geen hoofdonderwerp al groeit dat wel. Als we het ergens over eens zijn, zoals bijvoorbeeld tabak uit de supermarkten, dan duurt het nog veel te lang voordat zoiets gerealiseerd is. Vanuit mijn positie blijf ik daar op hameren. Ons doel is kanker terugdringen en tabak heeft veruit de grootste negatieve invloed daarop, op flinke afstand daarvan volgt obesitas als negatieve factor.
Als medisch centrum kunnen wij weinig aan preventie doen, de overheid zal hierin een leidende rol moeten nemen, dat is de zorgplicht die de overheid grondwettelijk heeft. Wij kunnen wel benoemen hoeveel leed we zien en dat ook proberen in cijfers uit te drukken. Maar aan de andere kant heeft het een zekere banaliteit om leed in geld uit te drukken mede ook omdat iedereen al op de hoogte is van de maatschappelijke schade door roken. Het zijn juist de zwakkeren in onze samenleving die het meest roken en verslaafd zijn. Cynisch genoeg zie je nu dat zorgverzekeraars de premie voor rokers willen verhogen omdat nog steeds het misleidende beeld leeft van roken als eigen keuze. Degene die dus onze hulp nodig hebben gaan we in plaats daarvan straffen.
Onze invloed is helaas beperkt. Het terrein van het ziekenhuis is volledig rookvrij en we hebben een stoproken-poli, maar we kunnen een behandeling niet verplichten en moeten dus afwachten tot rokers zich melden.
De politiek en regering zouden veel meer moeten luisteren naar maatschappelijke organisaties in het veld, en ook serieus werk moeten maken van de Rookvrije Generatie. Daarbij beseffend dat rokers verslaafd zijn en zich niet snel vrijwillig gaan melden. Roken zal sterk gedenormaliseerd moeten worden om te voorkomen dat jongeren gaan roken, dit vergt een brede proactieve aanpak op meerdere fronten.
