Een docent aan de Hogeschool Leeuwarden liet 190 studenten naar verschillende populaire series op Netflix kijken. Series die werden bekeken waren House of Cards, Californication, Homeland, Sons of Anarchy, Orange is the New Black.
De docent kwam op het idee voor het onderzoek na tweets van tv-presentator Frank de Mosch ('Bizar hoeveel er gerookt wordt in series van Netflix') en van Fleur van Bladeren van KWF-Kankerbestrijding ('Zorgelijk dat er zoveel wordt gerookt in de dramaseries van Netflix').
Hij zette de studenten aan het werk om te onderzoeken of al dat roken in deze series toeval was. De rook'incidenten' werden geturfd. Twee studentes komen aan het woord die er aan meededen. Ze ontdekten een interessant patroon.
Hoe zit dat eigenlijk met het roken in populaire Netflix-series als Sons of Anarchy? Artistieke vrijheid of bedoeld om jongeren aan de sigaret te krijgen?
Studenten van Stenden Hogeschool in Leeuwarden nestelden zich de afgelopen weken avond aan avond voor de televisie. In totaal keken 190 studenten samen 160 uur naar 205 afleveringen van populaire series op de videodienst Netflix. House of Cards, Californication, Sons of Anarchy, Homeland en Orange is the new Black werden minutieus gecheckt op ‘rookincidenten’.
Een relevant onderzoek, zegt lecturer Sonny Prent. In Nederland geldt al jaren een strikt beleid ten aanzien van het roken op televisie of in films. Het mag gewoon niet. De werkplek is rookvrij en ook een filmset is een werkplek.
Zorgelijk
Soms nemen programmamakers een boete voor lief, als ze het roken relevant vinden voor het programma. ,,Maar er is de afgelopen tijd een discussie ontstaan over Netflix’’, aldus Prent. Die begon met een opmerking van televisiemaker Frank du Mosch: ,,Bizar hoeveel er gerookt wordt in series van Netflix’’. KWF Kankerbestrijding reageerde daarop: ,,Zorgelijk dat er zoveel wordt gerookt in de dramaseries van Netflix’’. O ja, hoeveel dan en wat zegt dat, vroeg Prent zich af.
Ellen Smits en Melissa Kunst zijn twee van de studenten Media en Entertainment Management die meewerkten aan het onderzoek. ,,Ik kan voorlopig geen televisie kijken zonder te kijken of er ergens een asbak staat, of dat iemand een sigaret opsteekt’’, zegt Ellen lachend. ,,Maar het was wel ontzettend interessant om te doen’’, vult Melissa aan. ,,We ontdekten patronen in het roken. Op welke momenten gebeurde dat, door wie?’’
Rookincidenten
Een paar uitkomsten: het verschilt nogal per serie hoeveel er wordt gerookt. Bij House of Cards besloeg dit niet meer dan 1 procent van de totale uitzendtijd van de onderzochte afleveringen. Frank en Claire Underwood roken incidenteel een sigaretjes – samen, als geluksmomentje. Melissa: ,,Maar bij Sons of Anarchy telden we 400 ‘rookincidenten’, waarvan er in 64 gevallen werkelijk een sigaret werd opgestoken. Die rookincidenten namen 4 uur, 55 minuten en 8 seconden van de onderzochte uitzendtijd in beslag!’’
Ellen Smits deed met medestudenten van Stenden Hogeschool onderzoek naar roken in populaire Netflix-series. ,,Ik kan voorlopig geen televisie kijken zonder te zien of ergens een asbak staat.’’ FOTO NIELS WESTRA
Rookincidenten – wat zijn dat precies? Prent legt uit: ,,Het gaat dan om een scène waarin roken een rol speelt. Iemand die een sigaret achter zijn oor heeft of een pakje sigaretten vasthoudt, rook die ergens kringelt.’’ De studenten onderzochten ook de context van het roken. Moest de scène positieve of negatieve gevoelens opwekken, was de roker een good guy of een bad guy? ,,Want dan kun je je ook afvragen of het roken in zo’n serie bewust wordt ingezet of mensen te verleiden zelf ook een sigaret op te steken.’’
Flashbacks
Dit leverde opmerkelijke uitkomsten op. In Orange is the new Black wordt vooral gerookt in flashbacks, die moeten verklaren waarom de hoofdpersonen in de gevangenis zitten. ,,In het algemeen zagen we een groot verschil tussen mannen en vrouwen’’, vertelt Ellen. ,,Mannen roken uit gewoonte, vrouwen bij stress.’’ Het onderzoek richtte zich op eigentijdse series, niet op bij voorbeeld Mad Men, dat speelt in de jaren zestig toen roken normaal was.
Is het roken in de vooral bij jongeren populaire series op Netflix nu bedoeld om de strenge antirookwetten in Nederland te omzeilen? Gebruiken tabaksfabrikanten het Amerikaanse bedrijf als vehikel voor sigarettenpromotie? Het is niet te bewijzen, en Netflix was gisteren niet bereikbaar voor een reactie. Maar het is decennialang een beproefde werkwijze geweest van met name Amerikaanse tabaksfirma’s: voor 350.000 dollar een ‘toevallig’ pakje Lark-sigaretten in de James Bond-film A View To A Kill, of Sylvester Stallone die voor 5 ton sigaretten van Brown and Williamson rookte.
Wettelijk is er niets mis, zegt Tjitte Mastenbroek van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, die toeziet op de naleving van het rookverbod in Nederland. ,,Deze series zijn opgenomen in het buitenland. Daar geldt ons rookverbod niet.’’
Maarten Pennewaard, Redacteur onderwijs
