Duitsland is een paradijs voor tabakslobbyisten. Jongeren worden nauwelijks beschermd tegen nicotineverslaving. Wat zou kunnen helpen? Claus Hecking evalueert twee (voor Duitsland) radicale ideeën uit Frankrijk en Groot-Brittannië.
Welke drug veroorzaakt het hoogste aantal doden? Heroïne, crystal meth, fentanyl? Nee: de sigaret!
Dit opiniestuk is geschreven door Dr. Claus Hecking en gepubliceerd in rubriek Wetenschap van Der Spiegel op 30 november 2023.
Longkanker, COPD, hartaanval - alleen al in Duitsland sterven elk jaar 127.000 mannen en vrouwen als gevolg van tabaksgebruik, dat zijn ruim 60 keer zoveel doden als bij alle illegale drugs samen. De meesten van hen zijn in hun jeugd verslaafd geraakt: op een leeftijd waarop de hersenen bijzonder vatbaar zijn voor nicotine.
Onze federale regering lijkt zich daar niets van aan te trekken. Ze onderneemt geen speciale inspanningen om te voorkomen dat jongeren beginnen met roken. Dit terwijl twee grote Europese landen nu de strijd aangaan tegen nicotine: Frankrijk en Groot-Brittannië.
De Franse president Emmanuel Macron wil tegen 2032 de eerste "tabaksvrije generatie" van Frankrijk creëren
Emmanuel Macron heeft het doel gesteld om tegen 2032 de eerste "tabaksvrije generatie" van Frankrijk te creëren. Zijn regering kondigt nu aan roken voor scholen en op stranden, in parken en bossen te verbieden. De populaire vape-pennen bij jongeren - wegwerp-e-sigaretten met aroma's als bubblegum of pink lemonade - mogen niet meer worden verkocht. En Parijs zal de tabaksbelasting aanzienlijk verhogen.
Rishi Sunak heeft nog radicalere plannen. De premier van Groot-Brittannië wil de verkoop van tabak verbieden aan iedereen geboren na 31 december 2008. En wel voor altijd. Kinderen en jongeren die nu 14 jaar of jonger zijn, mogen nooit meer in hun leven sigaretten of shag kopen. Tegelijkertijd hoeven langdurige rokers die niet kunnen of willen stoppen, geen koude ontwenning of vrijheidsbeperking te vrezen. Sunak wordt gesteund door Koning Charles III - die zich meteen in zijn eerste troonrede uitsprak voor een "rookvrije generatie".
En Duitsland? Onze politieke besluitvormers bespreken zelfs niet serieus een anti-tabakswet of andere manieren om jongeren weg te houden van sigaretten. Ondanks dat de rookpercentages in ons land vooral onder jongeren stijgen.
Als tabaksigaretten vandaag zouden worden uitgevonden, zou waarschijnlijk geen enkele staat ter wereld deze producten toestaan. Tabak vernietigt de gezondheid van rokers en verkort hun leven gemiddeld met bijna tien jaar.
Het levenslange verbod op de aankoop van tabak voor alle minderjarigen van vandaag, zoals gepland in Groot-Brittannië, zou op de lange termijn een bijna rookvrije samenleving kunnen creëren. Zo zou het ook in Nieuw-Zeeland moeten zijn - totdat de nieuwe regering onder druk van rechtspopulistische coalitiepolitici het plan de nek omdraaide.
Natuurlijk zullen er aanvankelijk jonge Britten zijn die na de deadline hun sigaretten door oudere bekenden laten kopen. En ja, een verbod zal sommigen juist verleiden er een op te steken. Maar nu al verkopen gewetenloze volwassenen sigaretten aan minderjarigen die volgens de jeugdbescherming nog niet mogen roken. Er verandert dus niet veel. De vooruitzichten voor jongeren om levenslang clandestien tabak te moeten kopen, lijken weinig aantrekkelijk.
In zowel Groot-Brittannië als Frankrijk moeten sigaretten alleen nog in olijfgroene uniforme verpakkingen worden verkocht. Deze moeten in het koninkrijk uit het zicht van verkooppunten worden gehouden en mogen pas op specifieke vraag van klanten tevoorschijn worden gehaald. Een pakje Marlboro Red kost vanwege de hoge belastingen ongeveer 14 pond (ongeveer 16 euro) - ongeveer tweemaal zoveel als in Duitsland. Tegelijkertijd beheert de nationale gezondheidsdienst NHS overal in het koninkrijk adviescentra voor mensen die willen stoppen.
Resultaat: Het percentage rokers onder de Britse volwassenen is in 2022 gedaald tot onder de 13 procent. In Duitsland is het recentelijk gestegen tot meer dan 36 procent.
"Niemand van ons wil dat onze kinderen opgroeien met roken," zegt Sunak. Wil iemand dit in Duitsland, behalve een paar tabaksmagnaten?
De Ampel-coalitie (stoplicht-coalitie) heeft precies twee zinnen over voor het nicotineonderwerp in haar 177 pagina's dikke coalitieverdrag: Ze beloofden "versterkte voorlichting" en strengere regels voor marketing en sponsoring. In bijna twee jaar van Ampel (rood-groen-geel) is er nauwelijks iets gebeurd.
Toen Olaf Scholz nog minister van Financiën was, zorgden zijn ambtenaren na minstens tien ontmoetingen met tabakslobbyisten ervoor dat de tabaksbelasting tot 2026 per jaar maximaal met homeopathische 0,0075 euro per sigaret zou stijgen. Alsof ze rokers niet willen aanmoedigen om te stoppen. In Duitsland zal een pakje over drie jaar tussen de acht en negen euro kosten - in Frankrijk daarentegen ongeveer 13 euro.
De kosten van tabaksconsumptie voor onze solidariteitsmaatschappij, door verpleging en chemotherapie, werkuitval en vervroegd pensioen, zijn volgens deskundige Tobias Effertz veel hoger dan de belastinginkomsten.
Duitsland, het paradijs van de tabakslobby
Zowel de liberale FDP als de langdurige regeringspartij CDU laten al jaren partijdagen sponsoren door tabaksgiganten zoals Philip Morris International (Marlboro), JTI (Camel) of de vereniging van sigarettenfabrikanten. En ook de "Seeheimer Kreis" van de SPD liet een "aspergetocht" met de bondskanselier mede financieren door de nicotine-industrie. Deze partijen lijken, zo lijkt het, even afhankelijk van drugsgeld als kettingrokers van hun peuken.
Duitsland is een paradijs voor de tabakslobby. Het is nauwelijks verrassend dat de Bondsrepubliek steevast achteraan staat in EU-brede vergelijkingen van tabakscontrole, soms zelfs als allerlaatste. Dat wettelijke ziektekostenverzekeraars vaak geen nicotinevervangende producten of medicijnen tegen ontwenningsverschijnselen vergoeden. Dat sigarettenbedrijven hier nog steeds op festivals voor jongeren hun dodelijke producten kunnen aanprijzen. Dat roken onder jongeren en jongvolwassenen weer in de mode is als nooit tevoren.
Sunak en Macron willen met hun generatieplan de tabaksindustrie haar nieuwe klanten ontnemen. "Niemand van ons wil dat onze kinderen opgroeien met roken," zegt de Britse premier. Wil iemand dit in Duitsland, behalve een paar tabaksmagnaten?
Nu is Karl Lauterbach aan zet. De man die ooit zei: "Kinderen en jongeren zijn goudstof voor de tabaksindustrie." Het is hoog tijd dat hij een voorbeeld neemt aan Rishi Sunak en Emmanuel Macron.
