E-sigaretten met smaakjes, van appeltaart tot mojito, zijn vooral aantrekkelijk voor jongeren. Vapes zijn ook vaak een opstap naar roken. Is een verbod op smaakjes effectief?
Start van het verbod
Officieel geldt sinds 2023 al een verbod op vapes met een smaakje. Om ondernemers wat tijd te geven, mogen zij hun voorraad wel nog verkopen. Op 1 januari 2024 gaat het verbod in zijn geheel van start en mogen e-sigaretten alleen nog naar tabak smaken.
Vapen schadelijk
E-sigaretten zijn ongezond en verslavend. Het Trimbos-instituut vindt het verbod op de smaakstoffen dan ook een goede ontwikkeling. Hoewel de e-sigaret minder ongezond is dan de tabakssigaret, heeft die wel degelijk schadelijke effecten op luchtwegen, hart en vaten. Arts-epidemioloog Esther Croes, verbonden aan Trimbos, verklaart dan ook dat het gezondheidswinst oplevert voor mensen die al tabak rookten en vervolgens volledig overstappen op vapen. Echter, voor mensen die starten met vapen kan er juist sprake zijn van gezondheidsverslechtering. En twee derde van deze laatste groep blijft ook roken. De populariteit van de e-sigaret staat de ontwikkeling naar een rookvrije samenleving in de weg.
Weerstand
Er zijn ook geluiden tegen het verbod op de verkoop van vapes met een smaakje. Zo stelt branchevereniging Esigbond dat zo’n verbod het product de illegaliteit inwerkt. De vapes met smaakjes zouden dan alsnog in omloop zijn, maar via andere kanalen. Bovendien zou er een gevaar zijn wat betreft kwaliteit. Als een product in de winkel verkocht wordt, is er garantie dat het in orde is.
Effect van het verbod
Het effect van het verbod tot nu toe is onduidelijk. Dit komt onder meer doordat vapeshops bij de KvK onder tabakswinkels vallen en dus niet te zien is hoeveel verkopers hun bedrijfsvoering nu hebben aangepast. Een gevolg dat wel zichtbaar is, is dat sommige winkels nu over de grens zijn gaan verkopen. Ondernemer Robin Meeuwis runde een vapeshop in Breda en heeft sinds oktober 2023 een nieuwe vestiging in het Belgische Meer. In België geldt geen smaakjesverbod, omdat ook daar het idee heerst dat zo’n verbod de illegale handel in de hand werkt en bovendien dat de aantrekkelijkheid van vapes een belangrijke rol speelt bij het stoppen met roken bij volwassen rokers. Meeuwis ziet mensen uit heel Nederland in zijn Belgische winkel.
Grootschalige oplossing
Een oplossing zou zijn om de kwestie op Europees niveau aan te pakken. Daar is volgens Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, een groot en overtuigend onderzoek voor nodig. Op dit moment verschillen de ideeën tussen landen nog te veel van elkaar, doordat elk land de bestaande onderzoeken anders interpreteert. Via de lobby komt dit vervolgens in beleid terecht. Volgens Buijsen is er een eenduidige boodschap nodig. Men moet inzien dat smaakjes kwalijke gezondheidseffecten opleveren en dat de nadelen niet opwegen tegen de voordelen.
Symboolwetgeving
Men is het met elkaar eens dat niet-rokers en jongeren van vapen weerhouden moeten worden, of je dit nu vraagt aan een gezondheidsexpert of aan een vapeverkoper. De ideeën verschillen echter hoe dit te realiseren is. Tot het moment waarop er eenduidig grootschalig beleid is, moeten we het Nederlandse smaakjesverbod volgens Buijsen zien als symboolwetgeving met een bijkomend positief gevolg in de praktijk. Hoewel men in het buitenland nog e-sigaretten met een smaakje zal kunnen kopen, zal het verbod in Nederland wel een duidelijk signaal afgeven en zal de drempel voor de gemiddelde gebruiker hoger zijn. Esther Croes van Trimbos sluit zich hierbij aan. Het signaal dat afgegeven wordt, heeft een groot effect op niet-gebruikers.
